Rodzina jest społecznie i emocjonalnie szczególnie ważną jednostką społeczną. Każdy rodzic wie, jak ważna jest więź ze swoim dzieckiem. Więź ta wytwarza się poprzez osobistą styczność, czynienie starań w opiece nad dzieckiem i w jego wychowaniu. Niekiedy jednak jest tak, iż rodzic nie mieszka na stałe z dzieckiem. Wtedy, w przypadku braku porozumienia pomiędzy rodzicami konieczne staje się sądowne uregulowanie kontaktów rodzica z dzieckiem.
Kwestię kontaktów rodzica z dzieckiem szczegółowo wyjaśnią Nam przepisy Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego, które stanowią o tym, iż rodzice i dzieci mają nie tylko prawo, ale również obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. Kodeks precyzuje Nam, iż kontakty obejmują między innymi: osobiste przebywanie z dzieckiem poprzez odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego zamieszkania również bez obecności drugiego rodzica oraz bezpośrednie porozumiewanie się, wymiana korespondencji, w tym korzystanie ze środków porozumiewania się na odległość komunikacji elektronicznej.
Kodeks rodzinny i Opiekuńczy w pierwszej kolejność nakłada nacisk na to, aby rodzice sami wypracowali porozumienie, co do sposobu kontaktów rodzica z dzieckiem. Nie zawsze jest to możliwe, dlatego też w przypadku sporu pomiędzy rodzicami, o kwestii tej rozstrzygnie Sąd. Może się zdarzyć sytuacja, gdy dziecko nie będzie przebywało u żadnego z rodziców, np. w sytuacji umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej, wtedy oboje mogą żądać uregulowania przez Sąd ich kontaktów z dzieckiem.
Naczelną zasadą jaką kieruje się Sąd, w rozstrzyganiu kwestii rodzinnych, jest zasada dobra dziecka. I to ze względu na tą właśnie zasadę, Sąd może realnie wpłynąć na sposób wykonywania tych kontaktów, a w niektórych przypadkach zakazać ich wykonywania.
W niektórych przypadkach, w szczególności w sytuacjach, gdy dziecko jest starsze, Sąd może wysłuchać małoletnie dziecko, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala. W takim wypadku Sąd w miarę możliwości uwzględni jego rozsądne życzenia. Takie wysłuchanie może polegać również na dopuszczeniu przez Sądu dowodu z opinii Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów, którzy w przyjaznych warunkach zbadają jego relację z obydwojgiem rodziców (najczęściej stosowana metoda w przypadku mniejszych dzieci).
Ograniczenie kontaktów rodzica z dzieckiem może nastąpić poprzez:
– zakazanie spotykania się z dzieckiem (w szczególnej sytuacji, gdy kontakty z rodzicem poważnie zagrażają dobru dziecka lub to dobro naruszają);
– zakazanie zabierania dziecka poza miejsce jego stałego pobytu;
– zezwolenie na spotykanie się z dzieckiem w obecności drugiego z rodziców albo opiekuna, kuratora sądowego lub innej osoby wskazanej przez Sąd;
– zakazanie porozumiewania się na odległość.
Dodatkowo Sąd regulując kontakty może zobowiązać, jednego bądź obydwoje rodziców do określonego postępowania w postaci: skierowania rodziców do specjalistycznych placówek lub specjalistów zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem lub świadczących rodzinie inną pomoc z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania tych zarządzeń. Może to być m.in. skierowanie na warsztaty doskonalące umiejętności rodzicielskie, terapie indywidualne.
Każdą sprawę rodzinną Sąd obowiązany jest zbadać ze szczególną starannością i wnikliwością. Z tego względu w niektórych sytuacjach Sąd zwraca się po pomoc do kuratora sądowego. Zadaniem kuratora jest przeprowadzenie wywiadu środowiskowego w miejscu zamieszkania dziecka, rodziców bądź opiekunów dziecka, aby możliwe najlepiej orzec o tym jak mogą wyglądać kontakty dziecka z rodzicem. Sprawozdanie kuratora sądowego z przeprowadzonego wywiadu środowiskowego jest dla Sądu cennym źródłem bezpośrednich informacji dotyczących małoletniego i jego środowiska, w szczególności jego zachowania się, warunków wychowawczych i życiowych, w tym sytuacji bytowej rodziny, przebiegu nauki małoletniego i sposobu spędzania wolnego czasu, jego kontaktów środowiskowych, stosunku do niego rodziców lub opiekunów, podejmowanych oddziaływań wychowawczych, stanu zdrowia, znanych w środowisku uzależnień małoletniego. Tak jak widać z przedstawionego wyliczenia, wywiad środowiskowy ma ukazać wszechstronnie zbadaną sytuację rodzinną, środowiskową, wychowawczą, społeczną małoletniego.
Należy jeszcze pamiętać, iż sposób uregulowania kontaktów przez Sąd może zostać w późniejszym czasie każdorazowo zmieniony, jeżeli wymaga tego uzasadniony interes dziecka i jego dobro. Raz uregulowane kontakty z dzieckiem mogą zatem ulec zmianie.
W sytuacji, gdy rodzice dziecka się rozwodzą, kwestia uregulowania kontaktów z dzieckiem będzie rozpatrywana przez Sąd w sprawie rozwodowej. W takim wypadku uregulowanie kontaktów rodzica z dzieckiem nie będzie przedmiotem oddzielnego, od sprawy rozwodowej, postępowania sądowego.
Najważniejsze kwestie związane w wykonywaniem kontaktów rodziców z dzieckiem zostały poruszone m.in. w wyroku WSA w Olsztynie z dnia 15.09.2019 r.: „W myśl art. 113 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego kontakty należy rozumieć jako osobistą styczność z dzieckiem, polegającą przede wszystkim na wspólnym spędzaniu czasu rodzica z dzieckiem zarówno w miejscu stałego pobytu dziecka, jak i poza tym miejscem. Widywanie się z dzieckiem i wspólne z nim przebywanie stanowi najważniejszy przejaw kontaktów z dzieckiem, którego charakterystyczną i nieodłączną cechą jest istnienie bezpośredniej, fizycznej styczności z dzieckiem oraz możliwość nawiązania z nim kontaktu emocjonalnego umożliwiającego przekazanie treści i postaw emocjonalnych. Kontakty z dzieckiem oznaczają także utrzymywanie z dzieckiem komunikacji w każdej formie, w tym za pomocą środków komunikacji elektronicznej ułatwiających porozumiewanie się na odległość. Prawo do utrzymywania kontaktów z dzieckiem jest prawem osobistym rodziców i przez to niezależnym od władzy rodzicielskiej. Osobista styczność rodziców z dziećmi jest zasadą, która podlega ograniczeniom (art. 113 2 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego) albo wyłączeniu (art. 1133 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego) jedynie z uwagi na dobro dziecka.”
Opłata sądowa od wniosku o uregulowanie kontaktów z dzieckiem wynosi 100 zł.